Değirmencilik Hakkında

Hareket enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren bir sistemdir.

  • Değirmencilik Hakkında

    Su Değirmenlerinin İşleyişi

    Akmakta yada dökülmekte olan suyun doğrusal hareketini dönme hareketine dönüştürmekte kullanılan mekanik aygıta basitçe su çarkı denebilir. Temel olarak bir tekerleğin çevresine yerleştirilmiş paletlerden oluşur.Hareket etmekte olan suyun paletlere uyguladığı kuvvetin çarkı döndürmesi ve bu dönme hareketinin de çarkın merkezindeki mil aracılığıyla makinelere iletilmesi ilkesine dayalı olarak çalışır.

    İnsan yada hayvan gücünün yerini alan ilk mekanik enerji kaynağı olan su çarkı, suyun yükseğe çıkarılması, tahılların öğütülmesi vb değişik amaçlarla kullanıldı.Günümüzde bu geleneksel uygulamaların yanı sıra,düşük güçlü elektrik üreteçlerinin çalıştırılmasında,pis suların boşaltılmasında ve bazı sulama sistemlerinde kullanılır.

    Ortaçağdan başlayarak değirmenlerde, genellikle dişli aktarma düzenekleriyle donatılmış su çarkların dan yararlanılmıştır.Başlıca üç tip su değirmeni vardır.Bunlar en basiti ve belki de en eskisi olan düşey çarklı değirmende su doğrudan paletler üzerine etkirdi.Yatay çarklı değirmende doğrudan çarka bağlı bir düşey mil değirmen taşını hareket ettirirdi.Üçüncü tip su değirmeninde ise, bir yatay mil düşey bir su çarkı tarafından çalıştırlırdı.Yapımı daha fazla bilgi gerektirmekle birlikte bu tip daha yaygın olarak kullanılırdı.

    Ayrıca düşey su çarkları paletleri suya ilk değdiği noktaya göre üstten, alttan ve ortadan su alan çarklar olarak sınıflandırılabilir. Basit düşey su çarkı için çok az yardımcı donanıma gereksinim vardı,ama bu çarktan elde edilen verim suyun akış özelliğine ve çarkın çapına bağlıydı.Gücün yönünün değişmesi söz konusu olmadığından, düşey su çarkları zincirli tahrik sistemleriyle çalışan kovaların yardımıyla suyun yükseğe taşınmasında kullanılırdı. Yatay su çarkları da fazlaca bir donanım gerektirmiyordu.Düşey milin üzerine değirmentaşı yerleştirilebildiğinden, bu çark tipi özellikle öğütme işlemlerine uygundu. Ama değirmen yalnızca düzenli akış rejimine sahip akarsular üzerinde kurulabiliyordu.

    Dişli donanımlı, düşey çarklı su değirmeni daha kullanışlı bir değirmen tipiydi.Bunların alttan su alan türlerinin yapımı çok daha kolaydı, çünkü çarkın dönmesi için çark paletlerinin akmakta olan suya daldırılması yetiyordu. Değirmen yapımcısı, suyun akış hızı ile elde edilecek güç arasındaki uyumunu sağlaycak uygun dişli oranını seçebiliyor ve çark bir köprü kemerine ya da ırmağın ortasında demirlenmiş bir mavnaya yerleştirilebiliyordu.

    Dişli donanımlı ilk düşey çarklı su değirmenini Vitruvius'un yaptığı bilinmektedir.Bu değirmen, insan gücünden başka bir güçle harekete geçirilen ilk dişli uygulaması olarak da kabul edilmektedir.Alttan su alan bir çarkla donatılmış olan bu değirmen, ortadan yada üstten su alan çarklı değirmenlerin aksine, düşmekte olan suyun ağırlığından yararlanamıyordu. Ortadan ya da üstten su alan çarklı ve dişli donanımlı değirmenlerde daha fazla yardımcı donanıma gerek vardır.Ama her türlü su gücünün kullanılmasına olanak sağladığından bu değirmen de yaygın olarak kullanılmıştır.

    Bu değirmenlerin yapımı sırasında karşılaşılan en büyük zorluk, değirmenin, suyun çarkın istenen yerine düşmesini sağlayacak biçimde konumlandırılmasıydı.Bazı uygulamalarda bunu sağlamak için uzun bir değirmen deresinin ya da küçük bir setin inşa edilmesi gerekiyordu.

    Vitruvius'tan 12.yy kadarki dönemde dişli donanımlı su değirmenlerinin gelişimine ilişkin çok az bilgi vardır. Bu dönemde yapılmış en önemli değirmenlerden biri, Barbegal'da (Arles yakınları, Fransa) bulunan un değirmeniydi. Ahşap dişlilerle ve her biri 2 m çapında 16 adet üstten su alan çarkla donatılmış bu değirmenin yaklaşık 80bin kişi için buğday öğüttüğü sanılmaktadır.

    Dişli donanımlı su değirmenleri Roma İmparatorluğu'nda da kullanılmıştı, ama bunların sanayi alanındaki asıl etkisi ortaçağda Batı Avrupa ülkelerinde görüldü. 13.yy'dan sonra, üstten su alan çarklar alttan su alan çarklardan daha yaygın olarak kullanılmaya başladı.

İletişim

Fevzi Çakmak Mah.Ankara Cad. No:178
KARATAY-KONYA
tel: (332) 342 00 30
fax: (332) 342 00 29
e-mail: bilgi@onelun.com.tr

Yönetim E-Mail